Plastik, genellikle sentetik yani insan yapımı bir polimer malzemedir. Plastikler genellikle petrokimya ürünlerinden elde edilirler. Bu malzemeler, petrole dayalı kimyasal işlemler sonucu polimerleşerek farklı plastik türlerini oluştururlar. Plastikler, dayanıklılık, esneklik, hafiflik gibi özellikleri nedeniyle birçok endüstride yaygın olarak kullanılır. Örneğin ambalaj endüstrisinde, tıbbi cihazlarda, otomotiv sektöründe, elektronik eşyalarda, yapı malzemelerinde ve birçok günlük tüketim ürününde plastikler önemli rol oynar.
Ancak plastiklerin doğaya olan uzun vadeli etkileri, özellikle doğru şekilde atılmadıklarında veya geri dönüştürülmediklerinde çevresel sorunlara yol açabilir.
Bu sorunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Çözünmezlik ve Yavaş Ayrışma: Plastikler doğada çok yavaş ayrışır veya ayrışmazlar. Denizlerde ve karada uzun yıllar boyunca varlıklarını sürdürerek çevre kirliliğine yol açabilirler.
2. Deniz ve Kara Hayatına Tehdit: Denizlerde ve karada biriken plastik atıklar, deniz canlıları ve karasal hayvanlar için ciddi tehdit oluşturabilir. Hayvanlar plastikleri yanlışlıkla yutabilir veya onlara dolaşabilirler, bu da ölümcül sonuçlara veya yaşam kalitesinde ciddi düşüşlere yol açabilir.
3. Zehirli Kimyasallar: Plastiklerin üretim sürecinde kullanılan bazı kimyasallar (örneğin, ftalatlar, bisfenol A gibi) ve plastiklerin kendileri zamanla toksik maddeler bırakabilirler. Bu da hem çevre hem de insan sağlığı için zararlı olabilir.
4. Doğal Kaynak Tüketimi: Plastiklerin üretiminde kullanılan petrokimyasallar doğal kaynakların tükenmesine ve çevresel hasara yol açabilir.
Plastik düşük oranda geri dönüştürülebilir bir malzemedir fakat geri dönüşüm süreci plastik türüne ve bölgenin geri dönüşüm altyapısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Doğru şekilde sınıflandırılmış ve temizlenmiş plastiklerin toplanmasını, işlenmesini ve yeniden kullanılabilir ürünlere dönüştürülmesini sağlayan iyi bir geri dönüşüm programı olmadığı sürece gezegeni ve üzerinde yaşayan canlıları tehdit etmeye devam eder.
Bu yüzden plastik kullanımı azaltmak çevreye ve canlılara vereceğimiz zararı önlemenin en iyi yoludur. Bu minvalde 2011 yılında Avustralya’da Plastiksiz Temmuz adlı bir kampanya başlatılmıştır. O zamandan beri dünya genelinde çeşitli ülkelerde ve topluluklarda her yıl temmuz ayında bu kampanya kutlanmaktadır. Temmuz ayının seçilmesinin nedeni, yaz mevsiminin insanların plastik kullanımına daha fazla eğilim gösterdikleri bir dönem olması ve bu süreçte farkındalık yaratmanın önemli olmasıdır. Bu kampanya, insanları plastik tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmeye ve daha sürdürülebilir alternatifler aramaya teşvik etmek için düzenlenmektedir.
Plastik kullanımını azaltmak için birçok farklı strateji ve günlük alışkanlık değişikliği yapılabilir. İşte plastik kullanımını azaltmaya yönelik bazı öneriler:
1.Bez Torba Kullanımı: Alışverişe çıkarken yanınızda bez veya kumaş torbalar bulundurarak plastik poşet kullanımını azaltabilirsiniz.
2.Su Şişesi Kullanımı:Tek kullanımlık plastik su şişeleri yerine dayanıklı ve tekrar doldurulabilir su şişeleri veya termoslar kullanarak plastik atıklarını azaltabilirsiniz.
3.Termos Kullanımı: Dışarıdaki tüketimleriniz için tek kullanımlık plastik veya kağıt bardaklar yerine dayanıklı termoslar veya metal bardaklar kullanarak plastik atıklarını azaltabilirsiniz.
4. Metal veya Cam Pipet Kullanımı:Tek kullanımlık plastik pipetler yerine metal veya cam pipetler tercih ederek plastik atıklarınızı azaltabilirsiniz.
5.Yeniden Kullanılabilir Yiyecek Saklama Kapları: Tek kullanımlık streç filmler veya alüminyum folyo yerine, plastik olmayan, yeniden kullanılabilir yiyecek saklama kapları kullanarak atık miktarını azaltabilirsiniz.
6.Çatal/Kaşık/Bıçak/Tabak Kullanımı: Dışarıdaki tüketimleriniz için tek kullanımlık plastik çatal, kaşık, bıçak, tabak yerine ahşap, bambu veya metal malzemeler tercih edebilirsiniz.
7.Plastikten Arındırılmış Banyo Malzemeleri: Plastik içermeyen lif veya ambalajsız banyo malzemeleri kullanarak atık miktarını azaltabilirsiniz. Örneğin, sıvı şampuan yerine katı şampuan, sıvı sabun yerine katı sabun, plastik lif yerine kabak lifi tercih edebilirsiniz.
8.Dijital ve Elektronik Dokümanlar: Mümkün olduğunca dijital ortamda belgeleri saklayarak veya paylaşarak, kağıt kullanımını ve dolayısıyla plastik kaplamalı kağıtların kullanımını azaltabilirsiniz.
Sonuç olarak, plastiklerin dünya genelinde geri dönüştürülme oranı çok düşüktür ve büyük bir kısmı yakılarak veya depolanarak atık yönetimi süreçlerine dahil edilir. Plastiklerin daha yüksek oranda geri dönüştürülebilmesi için hem teknolojik altyapının geliştirilmesi hem de tüketici bilincinin artırılması gerekmektedir. Bu yüzden plastik kullanımının azaltılması, geri dönüşümün artırılması, alternatif malzemelerin geliştirilmesi ve tüketici alışkanlıklarının değiştirilmesi gibi adımlar gerekmektedir. Bu sayede hem çevre hem de insan sağlığı için daha sürdürülebilir bir gelecek sağlanabilir.
