2022 Dünya Kupası’nın ardından elimizde kalanlar ve elimizden gidenler üzerine…
Futbolu seviyoruz! Bu önerme bazı insanlar için geçerli olmasa da yadsıyamayacağımız şey, dünyadan futbol diye bir şeyin geçtiği gerçeği. Kimileri, toplumun afyonu diyerek küçümsediyse de kimileri, futbolcuları arenalarda hayatları pahasına dövüşen eski gladyatörlere benzetti ve futbolun insanların içindeki şiddetin dışavurumunu engellediğini iddia etti. Ne denirse densin futbolun bugün geldiği nokta, başlangıcından çok farklı.
Dünyanın futbolla ilgili bir numaralı organizasyonu FIFA Dünya Kupası da nitekim böyle. 1930’dan beri 4 yılda bir düzenlenen bu kupanın 2022’de Katar’da gerçekleşen 22.’si, bugüne kadar yapılanların açık ara en masraflısı. Öyle ki, 2018’de Dünya Kupası’na ev sahipliği yapan Rusya’nın harcadığının 20 katı kadarının harcandığı bir organizasyon.
Bu kupa, sadece en müsrif kupa olmakla kalmadı, birçok soruyu da beraberinde getirdi.
İşte Veganİstasyon, 2022 Katar Dünya Futbol Şampiyonası hakkındaki etik ve ekolojik tartışmaları sizler için derledi.
Yatırımlar ve İş Cinayetleri
Katar, kupayı düzenleme hakkını 2010’da aldı. Bu 12 yıllık süre zarfında ülke, FIFA’nın belirlemiş olduğu standartlardaki statların inşaatından alt yapı çalışmalarına, otel yapımlarından ulaşım ağlarına kadar sıkı bir çalışma takvimine girdi.
2 ,9 milyonluk bir nüfusa sahip olan Katar, 12 yıl içerisinde hedeflediği 1 milyon futbolseveri ağırlamak için 7 yeni futbol stadyumu, stadyumların entegrasyonu için yeni bir metro hattı, yeni bir havaalanı, hastaneler, oteller, eğlence merkezleri ve tabi ki de AVM’ler inşa ederken ülke hazinesinden 230 milyar dolar harcayarak dudak uçuklattı.
Bu devasa yatırımların (!) gerçekleşmesi için Katar Devleti; Asya, Afrika ve Orta Doğu’dan toplamda 30 bin ilave yabancı işçi kabulü gerçekleştirdiğini açıklarken kamuoyu, The Guardian’ın Şubat 2021’de açıkladığı bir raporla sarsıldı. Rapor, çalışmalar esnasında çoğunluğu Bangladeş, Hindistan, Nepal ve Filipinler’den gelen 6500 işçinin hayatını kaybettiğini ortaya koydu. Bu sayı, Katarlı otoritelerin açıkladığı 400 – 500 bandının çok üzerinde.
Katar’ın İnsan Hakları Karnesi
Human Rights Watch’ın 2022 yılı raporuna göre, 2,9 milyonluk nüfusunun 2,5 milyonu yabancı çalışanlardan oluşan Katar’ın bu insanlara uyguladığı istismar ve sömürü telaş verici boyutta. Çalışma reformuna rağmen, Kafala adı verilen “sponsorluk” sisteminin bazı unsurlarının hala yürürlükte olması, reformun sonuç almasını engelliyor. Ülkedeki eril gücün; kadınlar, LGBTİ+ kişiler, dezavantajlı ve kırılgan topluluklar üzerindeki fiziksel ve duygusal şiddeti devam ediyor.
Katar Devleti, Dünya Kupası boyunca gökkuşağı renklerinin kullanılmasına müsamaha göstermeyeceğini açıklayarak dünyanın ve katılımcı takımların tepkisini çekse de FIFA, bu konuda Katar Devleti’ni desteklemekte bir beis görmeyerek, büyük sermayeyle nasıl iç içe ve el ele olduğunu bir kere daha gösterdi. İnsan hakları konusunda karnesi zayıf olan bir ülkede Dünya Kupası düzenleyerek ülkenin imajının düzeltilmesi yolunun açılmasını eleştirenlere de, Avrupa’nın dönüp kendi ikiyüzlülüğüyle yüzleşmesini önererek siyasete de bir selam çaktı.
Karbon Nötr Dünya Kupası (!)
Kupa öncesinde FIFA ve organizatörler, Katar’daki organizasyonun toplamda 3,6 megatona (MtCO2e) eşit bir karbon atığı ortaya çıkaracağını deklare ettiler ve bunun ofset edilerek, tarihteki ilk “Karbon Nötr” kupa olacağına dair bir pazarlama çalışması yürüttüler.
Carbon Market Watch isimli karbon fiyatlaması üzerine çalışan, kâr amacı gütmeyen kuruluşun raporuna göreyse durum, tamamen bir aldatmacadan ibaret. Kuruluş, sadece stadyumların ayak izinin bile raporlanan 0.2 megaton yerine 1.6 megaton olacağı yönünde bir sonuca ulaştı.
Ayrıca, konu karbon ofsetlemeye geldiğinde, FIFA ve organizatörler, henüz pek de güvenilir olmayan Global Carbon Council adındaki yeni bir karbon kredisi standardının kurulmasına ön ayak olarak, muhtemelen sonuçları manipüle ettiler. Öte yandan, BBC’deki bir habere göre Manchester Üniversitesi’nden Profesör Kevin Anderson ve ekibi, kupanın karbon atığının raporlanandan 3 kat daha fazla olacağını hesapladılar.
Sonuç
Kupa geride kaldı. Önümüzdeki 4 sene boyunca dünyanın en büyüğü Arjantin! Messi, bu kupayla birlikte Ronaldo’yla arasında geçen “Dünyanın en iyi oyuncusu” çekişmesine bir nokta koymuş ve geriye kalan, alamadığı tek kupayı da kariyerine eklemiş oldu. Bunlar, futbolun güzel, keyifli ve magazinsel yönleri; peki ne uğruna?
Ölen işçiler, hava sıcaklıklarının futbol oynamaya ve izlemeye uygun hale gelmesi için devasa statların klimalarla soğutulması, kupa sonrasında sadece 10 bin kişilik taraftar gruplarına sahip Katar Futbol Ligi takımlarına tahsis edilecek ve atıl durumda bırakılacak 80 bin kişilik stadyumlar, hastaneler, yüzlerce otel, yollar, metro ve havaalanı inşaatları, Katar’a ve Katar’dan dünyanın dört bir yanına 1 ay boyunca yapılan on binlerce uçuş, tüm bunların getirdiği karbon salımı ve ekolojik yıkım, aklanan baskıcı rejimler ve bunca fakirliğin, haksızlığın ve uçurumun olduğu dünyada harcanan 230 milyar dolar.
Ne dersiniz? Sizce şimdi futbol sadece futbol mu, yoksa daha fazlası mı? Biz Veganİstasyon olarak buraya bir “acaba” bırakıyoruz.
Ozan Keçecioğlu kaleminden.
